محاسبات فضایی از گذشته تا آینده چگونه است؟

اولین باری که اکثر مردم اصطلاح «محاسبات فضایی» را شنیدند، زمانی بود که اپل هدست Vision Pro خود را معرفی کرد. با قیمتی بالا و دسترسی محدود، این فناوری آینده‌نگرانه به سرعت توجهات زیادی را جلب کرد. این سوال مطرح شد: چه کسانی هدست Apple Vision Pro را خریداری خواهند کرد؟ آیا این فقط یک هدست واقعیت مجازی (VR) دیگر نیست؟

کتی هکل، آینده‌پژوه فناوری و نویسنده‌ای که به «مادرخوانده متاورس» معروف است، می‌گوید: «بیشتر مردم نمی‌دانند محاسبات فضایی چیست.» هکل توضیح می‌دهد که محاسبات فضایی نه واقعیت مجازی است و نه واقعیت افزوده؛ بلکه آینده‌ای است که پیش رو داریم. او می‌افزاید: «ما شاهد گسترش محاسبات و تحول وب به صورت همزمان هستیم. همگرایی تمام این فناوری‌های نوظهور که همزمان در حال رخ دادن هستند؛ این همان محاسبات فضایی است.»

تاریخچه محاسبات فضایی از گذشته تا کنون

محاسبات قبلاً یک تحول را پشت سر گذاشته‌است، بنابراین ظهور فناوری جدید نباید تعجب‌آور باشد. ابتدا، رایانه‌های بزرگ و گران‌قیمتی وجود داشتند که بیشتر افراد به آن‌ها دسترسی نداشتند. سپس رایانه‌های شخصی معرفی شدند؛ دستگاه‌های رومیزی که در خانه یا محل کار قرار می‌گرفتند.

هکل می‌گوید: «این اولین باری بود که بسیاری از ما با یک کامپیوتر تعامل داشتیم.» در ادامه، محاسبات موبایلی پدیدار شد؛ لپ‌تاپ‌ها و تلفن‌های هوشمند قابل حمل که «اکنون یک ابررایانه در دست داریم و آن را هیچ‌گاه از خود جدا نمی‌کنیم.» او اضافه می‌کند: «اکنون شاهد ظهور دستگاه‌های دیگری هستیم، مانند هوش مصنوعی، عینک‌های هوشمند… و هم‌زمان وب نیز در حال تحول است. ابتدا وب جهانی را داشتیم، سپس وب موبایلی و اکنون وارد وب فضایی – متاورس – می‌شویم.»

وقتی این سه عنصر را – محاسبات پیشرفته، اینترنت فضایی و سخت‌افزارهای جدید – با هم ترکیب کنید، نتیجه‌اش محاسبات فضایی خواهد بود. هکل توضیح می‌دهد: «این نوعی محاسبات سه‌بعدی است که در هسته خود از هوش مصنوعی، کامپیوتر و واقعیت افزوده بهره می‌برد تا محتوای مجازی و تجربیات را با تجربه فیزیکی فرد ادغام کند.» او اضافه می‌کند که محاسبات فضایی نه تنها ارتباطات انسان به انسان را تغییر خواهد داد، بلکه نحوه تعامل انسان با کامپیوتر را نیز دگرگون می‌کند.

این تغییر را می‌توان با مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) و هوش مصنوعی مولد (genAI) مشاهده کرد. هکل می‌گوید: «سال‌هاست که ما خود را با فناوری‌ها تطبیق داده‌ایم، اما این بار، فناوری شروع به تطبیق با ما کرده است. محاسبات فضایی منجر به ایجاد رابط‌های جدید، نرم‌افزارها، سخت‌افزارها، انواع داده و سطوح جدیدی از ارتباطات خواهد شد. این صرفاً واقعیت مجازی یا Vision Pro نیست؛ این یک دیدگاه تقلیل‌دهنده است.»

یک رابط کاربری جدید

هکل پیش‌بینی می‌کند که طی ۱۲ تا ۱۸ ماه آینده، شاهد عرضه سخت‌افزارهای جدید خواهیم بود؛ تلاش‌هایی برای ایجاد روش‌های جدیدی که افراد با فناوری تعامل کنند. او معتقد است که پیشرفت‌های بزرگی در زمینه صوتی و عینک‌های هوشمند رخ خواهد داد.

در حال حاضر شرکت‌هایی مانند Magic Leap مشغول توسعه دستگاه‌های محاسبات فضایی برای شرکت‌ها هستند. به عنوان مثال، آن‌ها با همکاری یک شرکت معدنی از هدست Magic Leap 2 به عنوان ابزاری برای آموزش کارگران استفاده کرده‌اند و داده‌های کلیدی را به‌طور همزمان روی دنیای فیزیکی قرار داده‌اند تا راهنمایی‌های عملی و در لحظه ارائه دهند. هکل می‌گوید: «با محاسبات فضایی، جهان فیزیکی به رابط کاربری تبدیل می‌شود و این به خودی خود انقلابی است.» او اضافه می‌کند: «به نظرم، عموم مردم هنوز برای آنچه در راه است آماده نیستند.»

هکل می‌گوید که در آینده نزدیک، ما قادر خواهیم بود به داده‌ها از طریق دستگاه‌های محاسبات فضایی دسترسی پیدا کنیم. «دسترسی به این لایه داده یک گام بزرگ در تعامل انسان و کامپیوتر خواهد بود و به ربات‌ها و وسایل نقلیه خودکار بیشتری اجازه فعالیت خواهد داد.» او توضیح می‌دهد که هوش مصنوعی نقش حیاتی در این فرآیند ایفا می‌کند، زیرا برای بهره‌گیری از داده‌های کلان، اطلاعات باید به‌صورت لحظه‌ای پردازش شوند. این همان روشی است که ربات‌ها از طریق آن در دنیای فیزیکی حرکت می‌کنند؛ آن‌ها از هوش فضایی و مدل‌های عملکردی بزرگ (LAMs) استفاده می‌کنند. تفاوت بین LLM و LAM این است که LAMها فراتر از زبان عمل می‌کنند و می‌توانند نیات کاربران را درک کنند. LAMها قادرند وظایف پیچیده را از طریق تعامل مستقیم با برنامه‌ها و سیستم‌های مختلف انجام دهند.

پیشرفت و تکامل محاسبات فضایی

با اینکه هکل تأکید می‌کند که محاسبات فضایی هنوز چندین سال با ما فاصله دارد، باید برای تأثیر آن آماده باشیم. مرز بین دنیای فیزیکی و مجازی در حال کمرنگ شدن است، به ویژه اگر نگاهی به نحوه هزینه‌کردن مردم بیندازید. برای نسل جدید، دارایی‌های مجازی (ارز درون‌ بازی Roblox) از دارایی‌های فیزیکی ارزش بیشتری دارند. برای دسترسی به این مخاطبان، شرکت‌هایی مانند والمارت دنیای کاملی در داخل Roblox ایجاد کرده‌اند که در آن یک کالای خریداری شده از فروشگاه، یک همزاد دیجیتالی در داخل بازی خواهد داشت. هکل، که به‌عنوان مشاور متاورس برای والمارت فعالیت می‌کرد، در این پروژه به آن‌ها کمک کرد: «آن‌ها شروع به فکر کردن در مورد این مشتری جدید کرده‌اند که علاوه بر محصولات و خدمات، محتوا نیز مصرف می‌کند.»

هکل توصیه می‌کند که برای آماده‌سازی محاسبات فضایی، شرکت‌ها نباید صدها هدست اپل ویژن پرو خریداری کنند. او این هدست را یک کامپیوتر فضایی «ابتدایی» می‌نامد که به مرور زمان تکامل خواهد یافت و سایر برندهای فناوری نیز از آن پیروی خواهند کرد. «چند دهه پیش، هوش مصنوعی در این مرحله تکاملی قرار داشت و اکنون انقلابی شده‌است. محاسبات فضایی اکنون در مرحله تکاملی قرار دارد، اما انقلابی خواهد شد.»